بررسی عوامل مورفولوژیکی، رسوب شناسی و هیدرولوژیکی موثر در احداث سد زیرزمینی در منطقه جوزان- جنوب شرقی ملایر

یکی از راه های مفید در تامین آب مورد نیاز مناطق خشک و نیمه خشک و مقابله با بحران خشک سالی، افزایش ذخایر آب زیرزمینی است. احداث سدهای زیرزمینی و استفاده از آب های سطحی هدر رونده به منظور تغذیه مصنوعی از جمله راهکارهای مناسب جهت تامین و توسعه منابع آبی می باشد. اولین و مهمترین مرحله در احداث سد زیرزمینی، شناسایی مکان مناسب می باشد. در این پژوهش منطقه جوزان جهت تعیین مکان مناسب برای احداث سد زیرزمینی مورد توجه قرار گرفت. مساحت کل حوضه جوزان 193 کیلومتر مربع است.این منطقه از نظر جغرافیایی در "30´52 ?48 تا "30´7 ?49 طول شرقی و "00 10°34 تا "00 20 °34 عرض شمالی، در جنوب شرق دشت ملایر قرار دارد. در این پژوهش، ویژگی های مورفولوژی، رسوب شناسی، هیدرولوژی و هیدروژئولوژی منطقه مورد بررسی قرار گرفته است. لایه های اطلاعاتی شامل شیب، بافت رسوب، هیدرولوژی، هیدروژئولوژی و ... می باشند، که با نتایج بررسی های میدانی در محیط gis تلفیق گردیدند. نتایج حاصل از بررسی های انجام شده نشان می دهد که منطقه مورد مطالعه، در مرکز و جنوب غربی دشت دارای بیشترین عمق سنگ کف (80 متر) می باشد و زیر آبرفت ها، طبقات دگرگونی قرار گرفته که شامل سنگ های نفوذ ناپذیر شیست و اسلیت می باشد، در نتیجه از نفوذ عمقی از زیر سد جلوگیری می شود. ضخامت در بخش های میانی نسبت به سایر بخش ها بیشتر بوده و کاهش آرامی را نسبت به طرفین و دامنه ها نشان می دهد. مقدار شیب هیدرولیکی به سمت معبر خروجی کم و حدود 020/0 می باشد. جهت کلی جریان آب زیرزمینی از نواحی شرق، جنوب و شمال به سمت غرب منطقه (خروجی حوضه) می باشد. جهت آب زیرزمینی و جریان سطحی در یک جهت می-باشد، بنا براین در بالا دست، رودخانه آبخوان را تخلیه و در نزدیکی جوزان تغذیه می کند. رسوبات آبرفتی حوضه مورد مطالعه تا عمق 75 متری، ذراتی در حد ماسه درشت تا سیلت می باشد و دارای ضریب هدایت هیدرولیکی 4-10-1 سانتی متر بر ثانیه و آبدهی مخصوص 50/21 تا 28 درصد می باشد. در دامنه های جنوب غربی به سمت خروجی حوضه و قسمت هایی از مرکز دشت، قابلیت انتقال بالا و در بخش های از دامنه هایی شمال شرق و شمال غرب قابلیت انتقال پایین می باشد که یکی از دلایل آن دانه بندی رسوبات آبرفتی است. در محل گسل ها، در فاصله کم تغییر زیادی در عمق سطح ایستابی ایجاد نشده است، پس گسل ها باعث فرار و زهکشی آب در حوضه نمی شوند. در حوضه مورد مطالعه حداکثر عمق برخورد به آب 40 متر در حاشیه ارتفاعات شمال غرب است، در ناحیه شمالی حداکثر عمق 35 متر بوده و به سمت مرکز دشت و خروجی حوضه که محل خروج آب زیرزمینی است. تیپ رخساره کلی منطقه بی کربنات کلسیک است، تمامی نمونه ها در کلاس c2 – s1 قرار می گیرند در نتیجه این آب ها کمی شور و مناسب برای کشاورزی هستند و تمامی نمونه ها در منطقه خوب قرار گرفته اند، بنابراین برای شرب مناسب می باشد. در نهایت تنگه جوزان با طول دهانه در حدود 400 متر، محدوده شیب توپوگرافی 6-0 درصد و حداکثر ضخامت آبرفت حدود 20 متر به عنوان مکان مناسب برای احداث سد زیرزمینی انتخاب گردید.